ناتوانی در شفاف اندیشیدن که خطاهای شناختی در لحظات تصمیم گیری هم گفته می شود به نوعی عدم پیروی منطق و رفتار بهینه است. چنین خطاهای شناختی باعث بروز اشتباه های متداول و نه گاه به گاه در زندگی می شوند که نشات گرفته از الگوهای اشتباهی است که انسان ها در نسل ها مختلف تکرار می کنند بی آنکه به آن آگاه باشند. البته خطاهای شناختی به زندگی شخصی محدود نمی شوند و به تصمیمات مرتبط با یک کسب و کار نیز کاملا تعمیم داده می شوند که ممکن است باعث نابودی آن شود. رولف دوبلی (Rolf Dobelli) نویسنده کتاب The Art of Thinking Clearly در مورد خطاهای شناختی اینجنین می نویسد:

“آرزوی من کاملا ساده است: اگر ما بتوانیم بزرگ ترین خطاهای فکری را بشناسیم و از آن ها در زندگی شخصی و شغلی پرهیز کنیم، ممکن است شاهد جهشی در موفقیت خود باشیم. نیازی به حیله های جدید، طرح های نوین، ابزار غیرضروری و کارهای طاقت فرسا نیست؛ تمام آن چه بدان نیاز داریم پرهیز ار بی خردی است.”

توهم کنترل

در بازی منچ بازی کنان وقتی به دنبال اعداد درشت هستند، تاس را تا حد امکان محکم پرتاب میکنند اما برعکس اگر عدد کوچکی را نیاز داشته باشند آن را آرام و محتاطانه پرتاب می کنند. یا به عنوان مثال دیگری تماشاچیان فوتبال تصور میکنند که با حرکت دست و پا روبروی تلویزیون می توانند نتیجه مسابقه را تغییر دهند! به این نوع خطاها، خطای توهم کنترل گفته می شود. این خطا باعث می شود اینگونه فکر کنیم که بر چیزی اراده داریم اما در حقیقت اینطور نیست.

اگر دقت کرده باشید ممکن است در برخی از آسانسورها دکمه های “باز کردن درب” و “بستن درب” را مشاهده کرده باشید. متاسفانه باید گفت که خیلی از این دکمه ها در مدار الکتریکی قرار ندارند! تنها به شما کمک می کند تا راحت تر تا بازشدن یا بسته شدن درب صبر کنید! در واقع تکنسین برق با استفاده از خطای شناختی توهم کنترلی که ممکن است برای شما اتفاق بیافتد باعث کاهش شکایت از جانب شما می شود. همین موضوع برای دکمه های کنترل هوا در ادارات برای کارمندانی که از گرمی هوا همواره شکایت دارند نیز صادق است. آیا واقعا با آن دکمه ها می تواند دمای هوا را کنترل کرد یا فقط اهرمی برای صرفه جویی در مصرف انرژی و کاهش شکایت هستند؟! چقدر از وجود چنین دکمه هایی در کسب و کار خود آگاه هستید؟ پس بهتر است از صندوق شکایات مخصوص مشتریان در محیط کسب و کار خود به عنوان یک دکمه کنترلی استفاده نکنید و از آن استفاده های بهتری ببرید!

خطای شناختی

خطای برنامه‌ریزی

تا به حال شده که صبح ها لیستی از کارهایی که باید انجام دهید را فهرست کرده باشید؟ آیا توانسته‌اید همیشه تا پایان روز همه آن ها را انجام دهید؟ با احتمال زیاد جواب شما منفی است. شاید ماهی یکبار بتوانید به تمام آنچه در اول روز می نویسید عمل کنید؛ اما همیشه خیر. در واقع شما زیاده از حد مسئولیت می پذیرید! می توانید زمان نوشتن پایان نامه خود را به یاد بیاورید! آیا درست در زمان برنامه ریزی شده خودتان توانستید این کار را انجام دهید یا نیاز به زمان بیشتری داشتید؟

خطای برنامه ریزی به خصوص در مواقعی اتقاق می افتد که کار به صورت گروهی باشد. گروه ها عادت دارند که زمان انجام کار را کمتر، منافع را بیشتر و هزینه ها و ریسک ها را کمتر از اندازه واقعی خود تخمین بزنند. در این زمینه مثال معروفی وجود دارد: مدیریت پروژه در طراحی ساختمان اپرای که قرار بود در 6 سال با هزینه 7 میلیون دلار به سر انجام برسد، در مدت 16 سال و با هزینه 102 میلیون دلار افتتاح شد! یعنی تقریبا چهارده برابر تخمین اولیه در زمان برنامه ریزی.

برای جلوگیری از خطای برنامه ریزی باید نباید زیاد رویاپردازانه در حین برنامه ریزی عمل کرد. به عبارتی نباید توانایی های خود را بیشتر از میزان واقعی تخمین بزنیم و مسئولیت هر چیزی را به عهده بگیریم. همچنین بیشتر اوقات اتفاقات بیرونی غیرقابل پیش بینی می افتد که تمام برنامه را مختل می کند. برای همین باید حین برنامه ریزی تمرکز خود را از مسائل داخلی (مانند پروژه ای که در حال برنامه ریزی برای آن هستید)، به فاکتور های خارجی مانند پروژه های مشابه و تجربیات گذشته معطوف کنید.